Erzurum Ovasının yükseltisi 1.750-2.000 metre arasındadır. Uzunluğu ortalama yaklaşık 50, genişliği ise 35 kilometredir.Yüzölçümü yaklaşık 900 km2dir.
Büyük oranda bu düz ova bölgenin kalkınması için önemli bir kaynaktır. Bu ovada seracılıkla tarımın pek ürünü elde edilebilir. Peki, bu seraları ısıtacak maliyeti çok düşük olan enerji kaynağına nasıl ulaşacağız.
Bunun iki kaynağı vardır. Birincisi yeraltındaki muhtemel bol miktardaki sıcak sular, diğeri yüksek kesim olduğu için kışın hemen hiç dinmeyen dağlardaki rüzgârlardır.
Erzurum Ilıca ve Hasankalede deniz seviyesine kadar kazı yapıldığı taktirde çok miktarda sıcak su kaynağına ulaşılacağını tahmin ediyorum. Denizden bin metre yükseklikteki Afyonsandıklıda sıcak su kaynağına ulaşmak için bin metre kazı yapılıyor yani deniz seviyesine iniliyor. Erzurumda bin metrenin altındaki sondajlardan yeterli suyun çıkması mümkün olmayabilir. Deniz seviyesine kadar inildiğinde, yani 2000 metre sonda yapıldığında Erzurumda önemli derecede ısınma sağlayacak suya kavuşulabilir kanaatindeyim.
Erzurumda sıcak suyun en önemli kullanım alanı tarımdır.
Sıcak su kaynağına ulaşıldığı takdirde sıcak suyun ısıttığı Erzurum ovasında kurulacak seralarda yılda en az iki ürün alınır. Domates dâhil pek çok tarım ürünü yetiştirilir. Bütün Erzurum Ovası çok verimli bir araziye dönüşür. Tarım ürünlerini işleyen, paketleyen imalathaneler kurulur. Erzurumda salça fabrikası kurulur. Sıcak su Erzurum Ovasını öyle şenlendirir ki ovada ekilmedik yer kalmaz. Küçük tarım aletleri ile seralarda ekim, toplama ve kesim yapılır. Bu araçlara herkesin sahip olması gerekmez. Devletten veya ilgili yerlerden bir kaç gün için kiralanabilir. İş gücü en aza indirilerek tarım teşvik edilir.
Bu yüzden kaplıca sularının bulunduğu Erzurumda devletimiz sıcak su arama çalışmalarına girmelidir. Bir kaç yüz metrelik sondalar yetersizdir. Deniz seviyesine kadar inilmelidir.
Sıcak su sağlandığı takdirde soğuyan su gerekirse reverseozmoz sisteminden geçirilerek sulamada kullanılır. Kullanılan ayrıştırma sistemi tarım için faydalı mineralleri tutmaz. Toprağın asidik veya bazik olmasının önüne geçilir. Ziraat mühendislerimiz toprak analizleri yaparak suya yapılması gereken işlemleri belirtirler. Tarımda, özellikle sera tarımında yüksek verim için mutlaka ziraat mühendislerinin ve akademisyenlerin tavsiyeleri alınmalıdır.
Diğer önemli bir konu; tarım arazileri mirastan dolayı çok küçük parçalara bölünebilmektedir. Her parçaya sera kurulmamalı. Sera imalat maliyetinin minimuma indirilmesi için genişlikte tek bir ölçü seçilir ve o ölçüde imal edilir. Bunun yanına ikinci bir seranın tavan malzemesi eklenebilmelidir. Seranın uzunluğu değişken fakat genişliği standart olmalıdır. Yani isteğe bağlı sera genişliği seçilmemeli. Bu fiyatın yükselmesine sebep olur. Bölünüp küçülen araziler hesaba katılmalıdır.
Seralarda hayvancılık da yapılabilir. Hatta gelecekte geniş alanlarda içleri güneş ışığı ile aydınlatılan birkaç kata ulaşan hayvan çiftlikleri de kurulabilir. Bunlar aynalarla toplanmış güneş ışığı ile aydınlatılmalıdır. Canlılar mutlaka güneş ışığı almalıdır. Kış boyu bu güneşli seralarda tutulan hayvanlar baharda sıcaklarla beraber ovanın dışına çıkarılır.
Yazın sıcak günlerinde sera üzerindeki malzeme bir motorla kaldırılabilmeli veya yer yer dikey duruma getirilebilmelidir.
Erzurum ovasından elde edilecek ürünlerden yılda milyonlarca dolar elbette kazanılır. Su çıkmasa dahi o dağların üstünde binlerce rüzgâr enerji santrali kurulabilir. Ele geçen enerji seraları ısıtmakta kullanılır.
Erzurumun gelişememesinin en büyük sebebi bölgeye yatırımların düşünülmemesidir. Kış olimpiyatları ve turizm mevsimliktir. Bir nebze yardım eder. Kalkındıramaz.
Ankara, Doğu'da Anadolu'nun savunması sınırda değil Erzurumda başlar.
Dr. Yavuz ÖRNEK
