Size birisi Erzurum Kongresi hakkında bilginiz var mı? Kongre nasıl gerçekleştirilmiştir? Ne amaçla kongre yapılmıştır? Alınan kararlar nelerdir? Erzurum Kongresi üzerine bir ya da birkaç eser okudunuz mu?
Sorularına ne cevap verirsiniz?
Sanmıyorum ki bu sorulara dolu dolu cevap veren insanımız olsun.
Valilik, Üniversitelerimiz, Müftülüklerimiz ve Belediyelerimiz Erzurum Kongresi’nin 7 Ağustos 1334/1919 tarihli Beyannamesini tam metin bastırıp esnafa dağıtamazlar mı, Camilerimizde hutbede okutulamazlar mı, okulların salonlarına asamazlar mı? Dahası üniversitenin girişine serlevha olarak Güzel Sanatlar ve Edebiyat Fakültelerini de işin içerine katarak Bengü taşı olarak yerleştiremezler mi?
İstenirse bunun olmaması için hiçbir neden yoktur sanırım.
Şimdi Erzurum Kongresi içerisinde yer alan ve kongreyi bizzat gerçekleştiren fedakâr ve bir o kadar da şerefli insanlar kongre hakkında ne demişlerdir?
Yine akıl teri dökerek eserler veren yerli ve yabancı bilim insanları Erzurum Kongresini nasıl değerlendirmişlerdir?
“Bu kongre bütün cihana karşı milletimizin mevcudiyetini gösterdi.”
Mustafa Kemal Atatürk
“Erzurum Kongresi, büyük ve haince tehlikelerin meydana geleceğini kesinlikle gerçek sayan Doğu Bölgesi halkının karar ve teşebbüsleriyle olmuştur. Bu toplanışta politik ve kişisel hiçbir etkinin olmadığı kesinlikle anlaşılmıştır.”
Kazım Karabekir
“23 Temmuz 1919 Erzurum Kongresi’nin açılış günü Kurtuluş Tarihimizin başlangıç günüdür.”
Cevat Dursunoğlu
“23 Temmuz 1919’da Erzurum’da bütün milliyetçi önderler bir araya gelerek bir kongre toplanmasını sağlamıştır. Bu çok önemli kongrede ileride izlenecek siyasi amaçlarının tartışması yapılmıştır.”
Arnold J.Toynbee
“Erzurum Kongresi’nde, Mustafa Kemal’in önderliğindeki hareket, şimdiye kadar ne Türkiye’de ne de başka bir Doğu ülkesinde uygulanmamış biçimde, milletin bağrından çıkmış bir çoğunluk idaresi hareketi olacaktı.”
Lord Kinross
“Balkan savaşı felaketimizden sonra çıkarılan bir kanuna göre, memur ve asker, siyasi cemiyete giremiyor, emekli veya istifa etmiş olmak gerekiyordu; ayrıca İdare Hey ‘eti kararı ile, böyle cemiyetlere Aza olunabiliyordu. Bunu da uyanık ve aydın Erzurumlular Mustafa Kemal Paşa ve Hüseyin Rauf Bey için sağlamıştı. M. Cevat Dursunoğlu Kongre Mümessilliğinden istifa ederek yerine Mustafa Kemal Paşa, Kazanasmazlardan (Emekli Binbaşı) Küçük Kazım (Yurdalan) Bey’in yerine de Hüseyin Rauf Bey geçerek, Erzurum İli Temsilcisi olma ve Kongreye resmen katılma imkanını buldular.”
M. Fahrettin Kırzıoğlu
“Erzurum Kongresi Milli Kurtuluş hareketinin çok önemli bir çıkış noktasıdır. Galip ve istilacı düşmanlara karşı ilk milli topluluktur. Yeni Türkiye Devletinin kuruluşunda ilk temel taşı oldu.”
Fazıl Hüsrev Tökin
“Erzurum Kongresi, maddi varlığı ve gücü itibariyle değilse de temsil ettiği veya getirdiği fikir ve prensiplerle, sağladığı yetkiler bakımından Milli Mukavemet hareketinin tarihi bir hareket noktasıdır. Bu Kongre’nin hatırası, Milli Mukavemet ve Mücadele hareketinin tarihine sıkı sıkıya bağlı kalacaktır. Bu hareket noktasına eğilmedikçe ve onun formülleştiği prensiplerden hareket olunmadıkça, milli mücadele fikirlerinin gelişmelerini sistematik bir şekilde incelemek kabil değildir.”
Şevket Süreyya Aydemir
“Gerçi Doğu Anadolu aydınları ve eşrafı memleketin savunulması için kesin karar sahibi idiler. Fakat Mustafa Kemal Paşa bulunmasa idi, Kongre’de, savunmanın bütün memleketi kapsamak üzere düşünülmesi, hükümetin milli iradeye dayanması şartı, milli meclisin toplanması fikri ve kararlarının mazbut bir şekilde açık ve net olarak kaleme alınması, kanaatımızca mümkün olmazdı.”
Bu memleket, Mustafa Kemal’in deha ve rehberliğinde ve fakat Hurşid Efendiler, Saffet ve Ferit Beyler gibi nice nice vatanseverlerin fedakarlığı, inanç ve imanı, her türlü tehlikeye karşı koyan azim, feragat ve cesaretleri sayesinde saadet ve selamete ulaştı.
Mazhar Müfit Kansu
106.ncı yılında kutlama sevincini yasadığımız Erzurum Kongresi bir daha yeniden hatırlanmalı, okunmalı ve üzerinde düşünülmelidir.
Başta Gazi Mustafa Kemal Paşa ve Kongre üyelerini rahmet ve minnetle anıyorum.
Kongrenin gerçekleşmesinde her türlü takdirin üzerinde misafirperverlik gösteren, başımızı yere eğdirmeyen vatanperver Erzurum halkından bir ailenin evladı olmanın onur ve bahtiyarlığını yaşıyorum. Ruhları şad olsun.
