24 Haziran seçimlerinin ilk turda sonuçlanmasının ve Türkiye Cumhuriyetinin cumhurbaşkanlığı sistemindeki ilk başkanını seçmiş olmasının ardından cumhurbaşkanının resmen yemin edip göreve başlamasıyla yürürlüğe girecek anayasa değişikliklerinin ne getirip ne götüreceği, 16 Nisan referandumu sürecinden bu yana alevi hiç sönmeyen bir tartışma konusu. Parlamenter sistemin izlerini hala taşıyor olması fakat en sarih örneği ABDde görülen başkanlık sisteminden de büyük oranda etkileniyor olması nedeni ile Türkiyedeki sisteme akademi çevrelerince karma sistem dendiği de görülür.
Sistemin karma yapısının yanında, anayasa hazırlığı sürecinde Türkiyeye has olarak hazırlanmış ve örneğine dünyadaki başkanlık sistemlerinde yahut parlamenter sistemlerde rastlanmayan birtakım dokunuşların varlığı da üzerinde durulması gereken bir diğer noktayı oluşturur.
Anayasada açıkça belirtildiği üzere cumhurbaşkanlığı sistemi ile cumhurbaşkanı, parlamenter sistemdeki törensel konumunu bırakarak yürütme görev ve yetkisi ile donanmış hale gelmektedir. Bu yolla;hem yasama organının (meclisin) hem de yürütmenin başı cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi, başkanlık sisteminin öne çıkan özelliklerinden olan çifte meşruluğu beraberinde getirmektedir. Öte yandan parlamenter sistemde görülen yürütmenin bir kanadında başbakan başkanlığındaki bakanlar kurulunun ve diğer kanadında cumhurbaşkanının bulunmasının yarattığı iki kanatlı yürütme yapısının terkedildiği ve yürütmenin; yürütme yetkisini tek başına cumhurbaşkanının kullanması ile tek kanatlı bir yapıya büründüğü ifade edilebilir.
Bu iki yapı değişikliği ile başkanlık sisteminin başat özelliklerini gösterdiği görülen anayasa değişikliklerinin parlamenter sistem ile benzerlik gösteren yönlerinin de hala var olduğunu söylemek mümkündür.
Yasama organının ve yürütmenin başının sabit görev sürelerinin bulunması, ABDdeki başkanlık sisteminde görülebilecek bir özelliktir. Diğer bir deyişle, ABDde başkan, kongrenin görevine; kongre ise başkanın görevine seçimlerin yenilenmesi kararı ile son verememektedir.
Başkanın impeachment ismi verilen ve ABD tarihinde örneğine bir kez bile rastlanmamış kurum ile işlediği bir suç dolayısıyla görevinden uzaklaştırılması dışında, kongrenin de başkanın da görev süreleri dolmadan görevlerinden uzaklaştırılmaları mümkün değildir.
Başkanlık sisteminin öne çıkan özelliklerinden olan sabit görev süresine Türkiyede cumhurbaşkanlığı sistemi ile yer verilmemiştir. Cumhurbaşkanı dilediği zaman meclisi seçime götürebileceği gibi, meclis de üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Anayasada açıkça belirtildiği üzere; seçimlerin yenilenmesi halinde her ne olursa olsun cumhurbaşkanının ve meclisin seçimleri birlikte yapılacaktır. Anayasa hukukçularının bu maddenin yapımı ile; meclisin ve cumhurbaşkanının seçimlerinin her halde birlikte yapılmaları yoluyla seçim dönemince ülkedeki mevcut siyasi eğilimin cumhurbaşkanını da meclisin yapısını da aynı yönde şekillendirmesi beklentisi taşıdıkları görülebilir.
Öte yandan yine bu uygulama ile yasama kilitlenmelerine ve cumhurbaşkanı ve meclis arasındaki sürekli anlaşmazlıklara karşı dolaylı bir çözüm üretildiği de söylenebilir. Söz konusu değişikliğin üzerinde iyi düşünülmüş bir değişiklik olduğunu gösteren tarafı ise yukarıda sözünü ettiğim muhtemel anlaşmazlıkların çözümünün yine halkın iradesine bırakılmasıdır. Bir diğer ifadeyle, meclisin ve cumhurbaşkanının uzlaşmadan yoksun hale gelmesi ile hangi tarafın haklı olduğuna karar verecek hakem halkın kendisidir.
Hükümet sistemini değiştiren ve yürütmenin etkin kanadını cumhurbaşkanı haline getiren değişikliklerin yalnızca yukarıda belirtilenler ile sınırlı olmadığı kuşkusuzdur. Yeni değişikliler ve en önemlisi de bunların Türkiyede nasıl uygulanacağı ve nasıl bir kamuoyu ile karşılaşacağı belki de ciltlerce sürecek bir eser serisinin konusudur. Bu yönüyle yazı boyunca bahsedilenler denizden birkaç kum seçmesinden ibarettir. Akademi ifadesiyle karma sistemin, parlamenter sistem ve başkanlık sistemi arasındaki duruşunave uygulamayla açıklığa kavuşacak birtakım belirsiz noktalarına ilerleyen dönemlerdeki yazılarda yine yer verilecektir.
