Ahi Toman Baba hem Anadolu'da hem de Erzurum'da köklü ahilik geleneğinin önemli bir ismi olarak biliniyor.
Ancak onun kabri olduğu kabul edilen türbe yıllardır yıkık ve dökük haliyle görenlerin yüreklerini yakıyor. Şimdi kurumlar el birliğiyle bu ayıbı gidermek ve türbeyi kurtarmak için kolları sıvadı.
Birçok anlatım ve kaynakta, Erzurum'da ahilik teşkilatının 1300'lü yıllarda, Ahi Toman Baba tarafından kurulduğu ifade edilir. Yaşadığı dönemin en büyük seyyahlarından birisi olan ve aynı zamanda kadılık görevi de yapan İbni Batuta 1331'de Erzurum'a uğradığı zaman Ahi Toman Baba'nın tekkesinde konakladı. Batuta, seyahatnamesinde ‘Bu şahıs pek yaşlı olup 130 yaşını aştığı söylendiği halde hâlâ bir değneğe dayanarak yürümekte, hafızası yerinde durmakta, beş vakit namazını kılmakta idi. Yemekte bize şahsen hizmette bulundu. İkinci gün yola çıkmak istediğimizde ise bize gücenerek buna razı olmadı' şeklinde tespitlerde bulunuyor.
DEFİNECİLER TÜRBEYİ TALAN ETTİLER
Şehirde hem ahilik geleneğinin ve teşkilatının önemli bir ismi olan hem de insanlar tarafından manevi dinamik olarak kabul edilen Ahi Toman Baba'nın evler arasında kaybolup giden, ilgisizlik ve vefasızlık sonucu viraneye dönen türbesi ise görenleri üzüyordu. Bir çok defa dile getirilen türbenin içler acısı hali, bürokratik engeller, ödeneksizlik, değişik sebep, mazeret ve ihmallerden dolayı iyice içinden çıkılmaz hale gelmişti. Harap bir vaziyette olan türbenin içinde biri tahta, ikisi Selçuklu tarzında taş sanduka olmak üzere üç mezar bulunuyordu. Kitabesi okunmaz hale gelen türbede İlhanlı döneminde şehre gelen Ahi Toman'ın yattığı rivayet ediliyor. Defineciler tarafından mezarı açılan ve harap bir halde bekleyen Ahi Toman Baba‘nın Narmanlı Camii arkasındaki kümbeti için defalarca yetkili isimler tarafından restorasyon sözü verilmesine rağmen bir türlü çalışmaları başlatılmadı. Hem yıkılan hem de çöplüğe dönen türbe için şimdi umut ışığı doğdu. Kamulaştırma için düğmeye basıldı, türbenin restoresi için proje hazırlandı.
TÜRBE İÇİN HEP BİRLİKTE KOLLAR SIVANDI
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Erzurum Büyükşehir Belediyesi, Kültür Müdürlüğü ve Yakutiye Belediyesi, Erzurum'daki bu olumsuz durumu ortadan kaldırmak ve Ahi Toman Baba'ya yakışır bir kabir meydana getirmek için kolları sıvadı.
Türbenin çevresindeki tüm evlerin kamulaştırma işlemleri yapıldı ve yıkımlar başlatıldı. Tarihçi Abdurrahman Zeynal, Erzurum'da yürek yakan bir manzaranın böylece ortadan kaldırılacağını anlatarak, “Gelişmeler bizi çok sevindirdi. İnşallah gerekli çalışmalardan sonra güzel bir eser ortaya çıkarılır. İnsanlarda diledikleri zaman gelip ziyaretlerini yapar. Gençlerimizde ahilik geleneğinin güzelliklerini bu vesile ile öğrenmiş olur. Emeği geçen herkese teşekkür ederiz” dedi.
TÜRBE İLHANLI YAPISININ ÇAĞRIŞTIRIYOR
Ahi Baba Türbesi, Tebriz Kapı semtindeki Narmanlı Camii'nin arkasında bulunuyor. Evler arasında kalan türbe dışarıdan görünmez durumda. Türbeye bu evlerin içerisinden geçilerek ulaşılıyor. Erzurumlular bu türbenin, “Ahi Baba Türbesi” olduğunu kabul ediyor. Türbe iki metre kadar toprağın içine gömülmüş durumda. Bu özellik İlhanlı türbesi olduğunu gösteriyor. “İbn Batuta H.732 M.1331 yılında Erzurum'a geldiği zaman Erzurum'da Ahi Toman'ın tekkesinde kaldı. Türbe sekizgen planlı, 3.35 metre yüksekliğindeki duvarların üstüne yarım küre şeklinde bir kubbe oturtulmuştur. Türbenin kuzey kısmındaki kapısı taşlarla örülerek kapatıldı. Türbenin duvar kalınlığı 70 cm ve türbe düzgün kaliteli kesme taş malzeme ile inşa edildi.
